عامل چهلم: تغذیه مناسب

• عامل چهلم: تغذیه مناسب

غذای مناسب و موافق مزاج افراد، جنسیت و فصل‌های سال، سلامت جسمی و در نهایت آرامش را برای آنها دنبال دارد.

هنگام پختن غذا و آرایش سفره باید به چند نکته توجه شود. اینکه چه تعداد زن و چه تعداد مرد و چند کودک حضور دارند.

غذاها به تناسب موقعیت های گوناگون باید متفاوت باشند. اگر مردی خسته است و بانویی عادت ماهیانه دارد یا کودکی سرما خورده است، غذای آنها باید متفاوت باشد. همه مشکلات ما از جایی شروع می‌شود که بدون در نظر گرفتن مزاج‌ها و طبع‌ها توصیه‌ای (مثلاً مصرف ماهی، هفته‌ای 3 بار) را همگانی می‌کنیم.

تناسب غذا با مزاج

مادری را در نظر بگیرید که برای پیشرفت درس پسرش نزد مشاور تحصیلی می‌رود و می‌گوید: نمی‌دانم چرا برادرش درس‌خوان و فعال است، اما این یکی بی‌خیال و تنبل؟ مشاور هم یک ساعت تمام با پسر صحبت می‌کند، به او انگیزه می‌دهد و برایش از مزایای درس خواندن می‌گوید. پسر بچه سر حال و پر انرژی به خانه می‌رود و می‌خواهد از امروز مسیر موفقیت خود را افتتاح کند. زمان ناهار فرا می‌رسد و مادر به توصیه رسانه‌ها که گفته‌اند ماهی برای تقویت هوش بسیار خوب است ماهی را سر سفره می‌گذارد، مادری که متعلق به دوره مدرن است، حرف‌های مادربزرگ را که می‌گفت اگر ماهی بر سر سفره آوردید دیگر ماست نگذارید و یا به ماهی پودر زنجبیل بزنید برای او مفهومی ندارد.

خلاصه، پسربچه تپل این خانم پس از صرف ناهار، بر سر کتابش می‌رود که ناگهان احساس بی‌حالی و رخوت او را فرا می‌گیرد و می‌رود کمی بخوابد تا سر حال شود، اما خواب بیست دقیقه‌ای او به خواب چهار ساعتی تبدیل می‌شود! مادر با داد و فریاد، که «بلند شو مگر ندیدی آقای مشاور چه می‌گفت؟ دوباره تنبلی! یه کم به برادرت نگاه کن!» سراغ او می‌آید.

باید به این بانو گفت: شناخت مزاج و طبایع همسر، فرزندان و گرمی و سردی غذاها بسیار مهم است. یکی از پسرهای شما مزاج گرم و تر دارد و دیگری مزاج سرد و تر . اولی با خوردن ماهی سرحال می‌شود و ماهی برایش بسیار مفید است، اما برای دومی سَم است. برای استفاده از آن حتماً باید آن را با مُصلِح (ماده‌ای که مزاج غذا را تعدیل می‌کند و مضرات احتمالی غذا را می‌گیرد و فوایدش را در بدن بیشتر می‌کند.) مصرف کند تا ضررش برای او گرفته شود.

طبیبان قدیم هم بر اساس طبع بدنی افراد، آنها را مداوا می‌کردند، اما امروزه می‌بینیم برای همه یک دارو و یک دستورالعمل تجویز و توصیه می‌کنند؛ نتایج مطلوبی هم به دست نمی‌آورند.

بنابراین توصیه می‌شود همه افراد مخصوصاً مادران در خانواده با طبایع و مزاج‌های اعضا و غذاها آشنا شوند و به بهبود اوضاع زندگی خود و در نتیجه ایجاد آرامش بیشتر کمک کنند.

– اصلاحات مهم در تغذیه

تغذیه باید سالم و بر اساس مزاج هر فرد باشد تا بدن در برابر بیماری‌های مقاوم شود. اصول تغذیه در طب سنتی ایرانی-اسلامی، موضوع گسترده‌ای دارد، اما ما قصد داریم درباره اصلاح «نمک، روغن و نان» که روزانه مقدار زیادی از آنها در سفره‌ها مصرف می‌شود، صحبت کنیم. اصلاح این سه ماده‌ی غذایی مقدمه‌ای برای اصلاح سبک زندگی خانواده‌هاست. اصلاح این سه ماده‌ی اساسی باعث رفع بسیاری از بی‌قراری‌های اخلاقی که به خاطر غلبه مزاج ها بوده است می‌شود.

نمک

امروزه دو نوع نمك در دسترس مردم است:

1. نمك موجود در بازار (كلرید سدیم lc-aN)
2. نمكی كه از گذشته دور «نمك طعام» خوانده شده و در فرهنگ ایرانی و اسلامی ما جایگاه ویژه‌ای داشته است.

در طب سنتی و اسلامی به خوردن مقدار کمی نمک، قبل و بعد از غذا، بسیار توصیه شده ‌است. البته نه نمک تصفیه شده و ید داری که در بازار به وفور موجود است. نمکی که در طب سنتی و روایات معصومین؟عهم؟  به خوردن آن تأکید شده، یا «سنگ نمک» است و یا «نمک دریا». البته زمانی استفاده از نمک دریا و سنگ نمک به جای نمک طعام معمولی ارجحیت خواهد داشت که در قالب استانداردهای موجود، مجوز تولید و پروانه ساخت از وزارت بهداشت گرفته باشد. خوشبختانه امروزه سنگ نمک و نمک دریای بهداشتی، در فروشگاه‌های محصولات ارگانیک، در دسترس است. اصلاح نمک در غذاها و سفره خانواده اینقدر اهمیت دارد که استاد حکیم حسین خیراندیش در بیانی می‌فرمایند: «با اصلاح نمک و مصرف نمک دریا و معدنی و خودداری از مصرف نمک‌های تصفیه شده نیاز خانواده‌ها به بیمارستان و پزشک به لطف خدا برچیده خواهد شد».

خواص و طبیعت نمک معدنی و دریا

طبیعت نمک گرم و خشک است و بر اساس نظر متخصصان طب سنتی، مصرف نکردن آن سردی و تری را به بدن و مخصوصاً مغز حاکم می‌کند و به دنبال آن علاوه بر بسیاری از بیماری‌های جسمی که به دلیل سردی و تری به بدن غلبه می‌کند، بیماری‌های روانی مثل افسردگی و بی‌انگیزگی را بر فرد مسلّط می‌کند. طبق آمار بررس شده، در جوامعی که مصرف نمک در آنها خیلی کم است مثل «ژاپن»، به رغم برخورداری از سطح رفاهی مناسب آمار خودکشی بالاست. برخی از مهمترین خواص نمک دریا و کاربردهای درمانی آن:

 به جوانسازی سلول های بدن کمک می کند و تبادل مواد معدنی و سمی بین خون و آب را ممکن می‌سازد.

 نمک دریای طبیعی مانند نمک معمولی باعث افزایش فشار خون و بروز بیماری قلبی نمی‌شود و احساس تورم ناشی از نگهداری آب در بدن را نیز به همراه ندارد.

 املاح و مواد معدنی موجود در نمک دریا از نمک طعام معمولی بیشتر است، طعم آن نیز خوش طعم تر از نمک معمولی است.

 از خواص نمک دریا در طب سنتی توصیه به استفاده از آن قبل و بعد از خوردن غذا است. به طور کلی، خوردن مقدار کمی نمک قبل از غذا، باعث می شود میکروب های معده که در حفره دهان افراد تجمع کرده اند به سرعت از بین بروند. خوردن نمک بعد از غذا هم باعث می شود غذای باقی مانده لای دندان ها موجب خرابی دندان ها نشود.

 نمک دریا خاصیت ضدعفونی کننده قوی دارد و برای شستشوی دهان مفید است. همچنین قرقره کردن آن برای از بین بردن عفونت های گلو مؤثر است.

 گرم کردن نمک دریا و قرار دادن بر روی مفاصل دردناک باعث تسکین درد مفاصل می شود.

روغن

نقش روغن در حفظ یا از بین بردن سلامتی انکارناپذیر است. همه ما از مادربزرگ‌ها شنیده‌ایم که راز طول عمر و سلامتی‌شان را، استفاده از روغن خوب می‌دانند و علت بی‌حالی و سستی جوانان امروزی را، استفاده از روغن‌های نباتی. طبیعت روغن‌های نباتی امروزی، سرد و مخصوص آهن آلات و دستگاه‌های فلزی است نه بدن انسان! ولی روغن حیوانی، روغن دنبه، روغن شحم، روغن کنجد و روغن زیتون طبیعت گرمی دارند که برای سلامتی بسیار مفید است.

روغن های غیر ارگانیک که در بازار موجود است، علاوه بر آنکه از دانه‌های تراریخته تولید می‌شوند، معمولاً «پالم» دارند. تراریختگی و پالم هر دو از عوامل قویِ بیماری‌زا و افسردگی و سردی روابط هستند.

مضرات روغن نباتی چیست؟

از مهم ترین مضرات روغن نباتی می‌توان به تنگی عروق قلب، رسوب کلسترول در دیواره رگ‌ها، افزایش فشارخون، اختلال در سوخت و ساز گلوکز، ایجاد زخم های گوارشی، افزایش کلسترول بد خون و کاهش کلسترول خوب خون اشاره کرد. منظور ما فقط روغن نباتی نیست. چیپس، پفک و فست فودها و … هم از روغن نباتی درست شده‌اند که برای بدن سم هستند.

از چه روغن‌هایی استفاده کنیم؟

می‌توان به جای روغن نباتی از روغن های حیوانی یا کره گاوی  یا روغن زیتون استفاده کنیم. این روغن ها فواید زیادی برای سلامتی ما دارند. روغن کنجد (روغن ارده بهتر از روغن کنجد است)، روغن ذرت ارگانیک و روغن آفتابگردان طبیعی هم جایگزین مناسبی برای روغن های نباتی هستند. همچنین روغن دنبه و روغن شحم نیز فواید زیادی دارند.

در هر غذایی چه روغنی استفاده شود ؟

 سرخ کردنی‌ها: روغن کنجد و روغن شحم گاوی؛

 پخت برنج: روغن حیوانی (کره گاوی)، روغن کنجد یا زیتون؛

 سالاد: روغن زیتون؛

 غذاهای خورشتی و آبگوشتی: روغن حیوانی گاو، روغن دنبه و شحم گاو و روغن کنجد.

نان

در بیشتر کشورهای جهان نان یک غذای اصلی است و در اثر استفاده زیاد از نان سفید بدون سبوس، نسل بشر به خاطر ضعف قوای اصلی رو به انهدام است . جای بسی تاسف است که مصرف نان سفید در کشور ما روز به روز بیشتر می شود و بدتر از آن تهیه نان سفید از آردهای شیمیایی است. آردهای سفید امروزی  تنها آردهای الک کرده ساده نیستند بلکه در بعضی کارخانجات آنها را با مواد شیمیایی سفید می‌کنند (گازهای سمی) و بدتر اینکه به جای خمیر ترش هم مواد شیمیایی به کار می‌برند که کارخانجات شیمیایی آنها را به جای خمیر ترش ساخته‌اند. این خمیر ترش مصنوعی از ترکیبات زاج سفید است که باید جداً از مصرف آن خودداری شود. آزمایش آن بر روی سگ معلوم کرد که ایجاد کننده زخم‌های سخت معده و روده است. همچنین سبب کوچک شدن و کارایی نداشتن تخمدان در زنان می‌شود. یکی دیگر از اشتباهات خطرناک استفاده از کودهای شیمیایی در تولید گندم است. سلول‌های سرطانی حاوی مقدار زیادی پتاسیم است. کودهای مصنوعی این خطر را به مقدار زیادی دارند. همچنین یکی دیگر از نکات تأسف بار درباره نان های صنعتی امروزی این است که سبوس نانی که دارای مقادیر زیادی از مواد فسفر دار و ویتامین‌های E، B، آهن، منیزیم، روی و کلسیم است را از آرد جدا می‌کنند و به جای آن ویتامین های مصنوعی شیمیایی اضافه می‌کنند.

سبوس جدار خارجی گندم را تشکیل می دهد و آن قسمت از گندم است که دائماً در معرض آفتاب و هوا بوده و از تشعشع خورشید استفاده می کند. به طور کلی تمام قسمت های زنده و فعال گندم در پوست آن جمع می‌شود. اشخاصی که با نان سفید تغذیه می شوند 58% آن را هضم نکرده و دفع می‌کنند، اما اگر با نان کامل تغذیه شوند فقط 5% آن را هضم نشده دفع می کنند.

علت اینکه نان سبوس دار محبوب افرادی است که کار فکری زیاد می‌کنند، این است که نان سبوس دار دارای ویتامین 2B و نیاسین است که سبب تمرکز و دقت عمل می شود و شادابی و خوشحالی را در انسان به وجود می‌آورد. این نان برای کودکان نیز بسیار خوب و یک غذای کامل محسوب می‌شود، مخصوصاً در دورانی که سلول های عصبی در حال رشد هستند؛ زیرا آهن طبیعی موجود در نان سبوس دار سبب باهوشی و رفتار خوب کودکان می شود.

نکته مهم دیگر درباره نان و مشکلی که ما امروزه در پخت نان داریم، استفاده از تنورهای صنعتی و فلزی است. در گذشته نان در تنورهایی از جنس ساج پخته و در نتیجه نازک می‌شد و وقتی به دیواره تنور می‌چسبید، هم حرارت داخل تنور و هم حرارت دیواره تنور در پخت آن دخالت داشت. به این ترتیب به جای خشک شدن، پخته می‌شد. نانوا هم نمی‌توانست حرارت تنور را زیاد کند؛ زیرا با افزایش حرارت، نان به دلیل نازک بودنش می‌سوخت و خوب از کار درنمی‌آمد، اما در تنورهای صنعتی، می‌توان سرعت چرخش تنور را برای پاسخگویی سریع‌تر به مراجعه کنندگان افزایش داد. در نتیجه نانی که از تنور خارج می‌شود، خمیری است که به جای آنکه پخته شده باشد، خشک شده است.

یکی دیگر از نکات جالب نان در طب سنتی این است که برخلاف این که ما همگی دوست داریم نان داغ تازه از تنور در آمده را میل کنیم، گفته می‌شود نان گرم و تازه از تنور درآمده دیرهضم است و تشنگی می‌آورد. به همین دلیل توصیه می‌شود اجازه دهید نان کمی خنک شود بعد آن را میل کنید. بهترین نان‌ها از نظر فاصله پخت تا مصرف،  نانی است که ابتدای روز پخته و آخر روز بخورند. روز دوم نیز نان را اگر سفت نشده باشد می‌توان خورد.

بهتر است بذرهایی چون کنجد، رازیانه، زیره، سیاه دانه و تخم خشخاش بر روی خمیر قرص نان پاشیده شود یا آن‌ها را با خمیر مخلوط کنند و نان را در تنور به اعتدال بپزند.

رعایت نکات مهم در تغذیه

کم خوردن

کم خوردن نیز از رفتارهای بسیار شایسته در زندگی است. رژیم ترک ناهار یک شیوه درمانی است. بعضی از حکیمان توصیه می‌کنند صبحانه خوب بخورید و شام را سر شب میل کنید (زمانی شام بخورید که 4 ساعت بعد از آن بخوابید) تا مزاجتان تنظیم شود و کلسترول خونتان پایین بیاید. این کار تناسب اندام ایجاد می‌کند و از دیابت پیشگیری می‌کند. ترک وعده ناهار در آینده نزدیک باعث احساس سبکی و آرامش بیشتر می‌گردد.

رعایت ترتیب غذاها و پرهیز از غذاهای مختلف

رعایت ترتیب غذاها و پرهیز از درهم‌خوری برای حفظ سلامتی جسم و روان  بسیار مهم است. غذاهایی که دارای زمان هضم متفاوت می‌باشند، نباید در یک زمان با هم خورده شوند، به خصوص اگر مدت هضم آنها تفاوت زمانی زیادی داشته باشد. در صورت تمایل به مصرف همزمان آنها ابتدا باید غذای زود هضم و پس از کمی درنگ (اندازه هضم غذای اول) غذای دیرهضم مصرف شود در غیر این صورت باز هم محصول نهایی هضم معدی، باعث تولید اخلاط نامناسب در کبد خواهد شد.خوردن غذاهای خام با پخته هم سبب فساد هضم می‌شود.

درست جویدن غذا

درست جویدن غذا اولین گام در مسیر یک هضم خوب و سالم است و مخلوط شدن با بزاق حائز اهمیت است. در حقیقت مرحله اول هضم غذا درست پخته شدن آن در ظرف و مرحله دوم هضم درست جویدن به وسیله‌ی دندانهاست. وقتی غذا در دهان به خوبی جویده شود جذب آنها برای بدن راحت‌تر می‌شود و فشار کمتری به دستگاه گوارش آنها وارد می‌شود.  افرادی که غذا را می‌بلعند معمولاً دچار مشکلات گوارشی فراوان و چاقی می‌شوند.

سریع غذا خوردن مانع چشیدن طعم واقعی غذا می‌شود. لازم است بدانید برای اینکه از غذایی که میخورید لذت بیشتری ببرید، لقمه‌های غذا را به آرامی بجوید. براي تعداد دفعات جويدن نمي‌توان توصيه خاصي کرد زيرا مدت زمان آن براي هر نوع غذا متفاوت است.خوب جویدن غذا همچنین موجب ترشح کامل غدد بزاقی و هضم غذا و ضدعفونی فضای دهان و در نتیجه از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کند.

 

منابع و مآخذ

کتاب

  10 مهارت مهم همسرداری، محبوبه خشکاب و ناهید مسکنی، تهران: قصار، 1392.

  100 نکته پیرامون آسیب‌های زندگی زناشویی، اسکندر بلوکی، قم: بیت‏الاحزان فاطمه سلام‏الله‏علیها، 1391.

  71 نکته کلیدی در زندگی زناشویی (رازهای همسرداری)، مسعود هاشمی، تهران: جامع، 1393.

  آتش عشق شوهرت را شعله‏ور کن!، الن کریدمن، ترجمه: گیتی شهیدی، تهران: آرایان، 1392.

  اخلاق زندگی نیاز روحانی، احمد شریف زاده، تهران: بنیاد خیریه الزهرا، چاپ چهارم، 1392.

 از همون اول درست انجام بده (راهنمای ایجاد یک ازدواج و زندگی سالم)، باری مک کارتی- امیلی مک کارتی، ترجمه: مژده کاردانی-رامین کریمی، تهران: شلاک، 1388.

  اخلاق خانواده، ج1، علیرضا فاخری – محمد حسین منتظری، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی(نمایندگی ولی فقیه، اداره آموزش‌های عقیدتی سیاسی)،1378.

  ازدواج موفق، عباس رحیمی، قم: نشر جمال، 1384.

  ازدواج و روابط زن و مرد، سید محمد نجفی یزدی، جلد 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1385.

  اسرار خوشبختی، نسرین مهدوی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی-چاپ و نشر بین الملل، 1391.

  اصول و تکنیک‌های برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، قادر باستانی، تهران: ققنوس، چاپ سوم، 1392.

  آیین همسرداری مردان، اسکالت هالتزمن و ترزا فوی دیگرونیمو، ترجمه: مجید شهرابی، تهران: سلسله مهر، 1391.

  آیین همسرداری (اخلاق خانواده)، ابراهیم امینی، انتشارات اسلامی، 1376.

  بایسته‌های زناشویی، ابوالفضل هدایتی فخرداوود، قم: بوستان کتاب، 1393.

  بنویس برای من، پژوهشگران مرکز مطالعات و تحقیقات حیات طیبه، اصفهان: حدیث راه عشق ،1393.

  بهبود روابط زناشویی به زبان آدمیزاد، پائولا هال، ترجمه: لیلا رسولی، تهران: هیرمند، 1391.

  پانزده روز تا سلامتی، جمشید خدادادی، تهران: نشر شهر، چاپ ششم، 1391.

  پیوند آسمانی، علی محمد حیدری نراقی، قم: انتشارات مهدی نراقی، 1388.

  تفسیر نمونه، ج‏16، ناصر مکارم شیرازی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1374.

  جامع احادیث الشیعه، ج ‏25، حسین بروجردی، تهران: فرهنگ سبز، 1386.

  الأمالی، مفید، قم: کنگره شیخ مفید،1413 ق.

  بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، ج100، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق.

  تا ساحل آرامش، محسن عباسی ولدی، قم: آیین فطرت، 1395.

  جوانان و ازدواج، اصغر کیهان نیا، تهران: مادر، چاپ دوازدهم، 1385.

  چرا مردان دروغ می‌گویند و زنان گریه می‌کنند، باربارا و آلن‌پیز، ترجمه: ناهید رشید- نسرین گلدار، تهران: آسیم، چاپ سوم، 1385.

  چهل حدیث، امام خمینی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، 1380.

  چگونه به همسر خود عشق بورزیم (رمز موفقیت در زندگی زناشویی)، جان گری، ترجمه: مینا امیری، تهران: گلپا، 1391.

  چهل درس زندگی برای زنان و شوهران، سید محمدرضا طباطبایی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ ششم، 1395.

  خانم‌ها آهنربا باشید، دکتر حسنعلی میرزا بیگی، تهران: آوا متن، 1392.

  حکمت‌ها و اندرزها، مرتضی مطهری، تهران: صدرا، چاپ یازدهم، 1379.

  خانواده در اسلام، حسین مظاهری، اصفهان: بنیاد خیریه فرهنگی المهدی.

  خانواده متعادل، محمدرضا شرفی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، 1372.

  خانواده موفق (120 اصل همسرداری و تربیت فرزند)، موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، چاپ یازدهم،1392.

  دارونامه طوبا (گزیده داروهاى مجرب پزشكى ایرانى)، اسماعیل ناظم، تهران:‏ آبژ‏، 1389‏.

  دانستنی‌های زناشویی و ازدواج، پروفسور استیون اسمیرینگ و دکتر سو کلاونس اسمیرینگ، تهران: حافظ، 1384.

  درمان چاقی و لاغری به روش طب سنتی، سید علی ابوالحبیب، تهران: زعیم، 1387.

  پرانتز باز-پرانتز نبسته، محسن عباسی ولدی، قم: آیین فطرت، 1396.

  راز سلامتی، زیبایی، شادابی با نوشیدنی ها و عرقیات سنتی، سید ماشاالله باطنی، اصفهان: شهید حسین فهمیده، 1388.

  رازهای عشق‌ورزی، باربارادی آنجلیس، ترجمه: افسانه سلمانی گیوی، قم: آیینه دانش، چاپ سوم، 1392.

  رازهای تسخیر قلب همسر، مسلم داودی نژاد، قم: مهر دلدار، چاپ سوم، 1392.

  رضایت زناشویی، عباس پسندیده، قم: دارالحدیث، چاپ هفتم، 1395.

  روابط سالم در خانواده، داوود حسینی، قم: بوستان کتاب، چاپ بیست و ششم، 1394.

  روابط زناشویی موفق، جان گری، ترجمه: قدیر گلکاریان، تهران: تلاش، چاپ نهم، 1389.

  روان‌شناسی خانواده، همسران برتر، غلامعلی افروز، تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان، 1384.

  روابط غیراخلاقی دختران و پسران، محسن ماجراجو، قم: قدسیان، چاپ دوم، 1392.

  آیین زناشویی و دانستنی‌های جنسی، محمدرضا جعفری‌نیا، قم: احقاف، 1389.

  زندگی موفق، حسن خسروی، تهران: یاس بهشت، چاپ دوم، 1392.

  سبک زندگی اسلامی در خانواده، محمد عارف صداقت، قم: بوستان کتاب ،1394.

  رازها و کرشمه‌ها، احمد پورنجاتی، تهران: اطلاعات، 1380.

  سرّ دلبران، امیرحسین بانکی‌پورفرد، اصفهان: حدیث راه عشق، چاپ هشتم، 1391.

  سودای عشق، جان گری، ترجمه: مهدی قراچه داغی، تهران: پیکان، چاپ پنجم، 1385.

  سیمای خانواده در اسلام، جمعی از نویسندگان معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم، 1395.

  زن امروز، مرد دیروز، اصغر کیهان‌نیا، تهران: مادر، چاپ دوازدهم، 1386.

  شرایط سخط در زندگی زناشویی، سید سعید قلمکاریان اصفهانی، اصفهان: نخبگان شهر اندیشه، 1393.

  خانواده موفق، زهرا رحیمی یگانه، اصفهان: حدیث راه عشق،1393.

  سخنرانی استاد رفیعی ویژه خانواده‌ها، ج 2، سید علی اکبر حسینی نیشابوری، قم: صالحان، چاپ ششم، 1392.

  شکوفه سیب، مهدی ترابی، قم: اسوه، 1390.

  شوق زیستن، مهدی سجادیه، اصفهان:حدیث راه عشق، 1394.

  صحنه‌هایی از بگو مگوهای همسران، دکتر علی عباسعلی‌زاده، تهران: نشر قطره، 1389.

  طبعم لطیف است، محمدعلی اخوان، قم: ولاء منتظر، 1397.

  عشق هرگز کافی نیست، آرون تی. بک، ترجمه: پروین قائمی، تهران: معیار علم، چاپ دوم، 1391.

  روانشناسی زن در نهج البلاغه، مریم معین الاسلام- ناهید طیبی، قم، بهشت برین، 1381.

  الفبای زندگی مشترک، مینا علمدار، تهران: حسام، 1390.

  سنن النبی، علامه طباطبایی، قم: صلاه، 1385.

  قوانین ازدواج (رموز زندگی زناشویی موفق)، آلن فاین- شری اشنایدر، ترجمه: مژگان جهانگیر، تهران: قطره، چاپ دوم، 1385.

  مشاوره و روان درمانی خانواده با رویکرد فرهنگ ایرانی، سید مهدی حسینی، تهران: آوای نور، 1390.

  معجزه‌ صمیمیت، ج3، زهره اسماعیل بیگی- حمیدرضا غلامرضایی، تهران: نسل نو اندیش، چاپ سوم، 1387.

  صحیفه نور، ج ۱۱، امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، 1389.

  معماری عشق پایدار در زندگی زناشویی، سید مسعود راد، تهران: برادری، چاپ دوم، 1390.

  مهارت‌های زناشویی (راه‌های علمی برای شادکامی در زندگی)، دکتر علیرضا آقا یوسفی، قم: لامک، چاپ دوم، 1391.

  عیون الحكم و المواعظ، علی بن محمد لیثی، قم: دارالحدیث، 1376.

  نظام حقوق زن در اسلام، استاد شهید مرتضی مطهری، تهران: صدرا، چاپ پنجاه و هفتم،1390.

  غرر الحکم و درر الکلم، تمیمی آمدی، قم: دارالکتاب الاسلامی، 1410ق.

  الکافی، ج 15، کلینی، قم: دارالحدیث، 1429 ق.

  مهارت‌های زندگی زناشویی، دکتر متیو مک کی- پاتریک فانینگ کیم پالگ، ترجمه: شمس الدین حسینی- الهام آرام نیا، تهران: نسل نواندیش، 1391.

  نیازها و روابط زن و شوهر، محسن ماجراجو، قم: قدسیان، چاپ هفدهم،1392.

  همسران سازگار-راهکارهای سازگاری، علی حسین زاده، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ پانزدهم، 1392.

  وقتی عشق شیوه زندگی است، دکتر گری چاپمن، ترجمه: سیمین موحد، تهران: ویدا، 1389.

  مقابله با خشونت خانگی علیه زنان، محمدرضا سالاری و محمدتقی تبیک، قم: هاجز، 1389.

  یک درد و صد درمان، احمد حاجی شریفی (عطار اصفهانی)، تهران: انتشارات اشراقی- صفّار، چاپ سوم، 1390.

  نیازهای زنان، نیازهای مردان، ویلارد. اف. هارلی، ترجمه: مژگان بویر احمدی، تهران: زرین کلک، 1391.

  مجموعه ورام، ورام بن ابی فراس، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1369.

  نهج البلاغة (للصبحی صالح)، شریف الرضی، قم: هجرت،1414 ق.

  نهج الفصاحه، ابو القاسم پاینده، تهران: دنیای دانش، 1382.

  مكارم الأخلاق، طبرسی، قم: شریف رضی، 1370.

  من لایحضره الفقیه، ج3، ابن بابویه، قم: دفتر انتشارات وابسته به جامعه حوزه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413 ق.

  گرداب دروغ، محسن عباسی ولدی، قم: آیین فطرت،1396.

  صمیمانه با همسران، محمد علی قاسمی، قم: نورالزهرا، 1393.

  وسائل الشیعه، ج‏15، حر عاملی، قم: مؤسسه آل البیت، 1409 ق.

  صمیمانه با عروس و داماد، محمود اکبری، قم: نورالزهرا، 1389.

  مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، نوری، قم: مؤسسه آل البیت، 1408ق.

  همسران شایسته، اسدالله طوسی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1391.

مقالات

  «9 قدم تا ازدواج»، مجله پرسمان، تیر 1383، شماره 22.

  «اثر بخشی رعایت آموزه های اخلاق اسلامی در کارآمدی خانواده»، محمد مهدی صفورایی پاریزی.

  «اخلاق تحصیل زنان»، فصلنامه معرفت، شماره 185.

  «آئین همسرداری و نقش آن در تأمین سلامت روانی زوجین از دیدگاه قرآن»، سعید حیدری سورشجانی و دیگران.

  «با همسر بی‌اعتمادم چگونه رفتار کنم»، فاطمه رضایی‌نسب، ماهنامه سپیده دانایی.

  «با همسر بی‌مسئولیت خود چگونه رفتار کنیم»، ملیحه شهرستانی، نشریه جام جم سرا.

  «بررسی رابطه بین هوش اخلاقی و گرایش‌های مذهبی با رضایت زناشویی»، فرهاد اصغری، رضا قاسمی جوبنه، فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده، سال چهارم، شماره 1، بهار 1393.

  «بررسی نقش سلامت جنسی در خانواده‌های ایرانی»، دکتر سید کاظم فروتن؛ دکتر محمدحسین اخوان تقوی.

  «تأثیر اشتغال زنان بر رضایتمندی جنسی ایشان در خانواده»، فاطمه فراهانی؛ مریم حکمت پور؛ شیوا مقدم.

  «تحلیل مفهوم رضایت جنسی در زنان متأهل ایرانی: یک مطالعه هیبرید»، زهره پارسا یکتا، فیروزه رئیسی، عباس عبادی، انوشیروان کاظم‌نژاد، زهرا شاهواری.

  «تفاوت میان سلامت عاطفی و روانی»، ران، مک دیارمید، 31 دسامبر 2013.

  «تفاوت هوش شناختی با هوش هیجانی»، فهیمه اسناوندی، روزنامه رسالت، شماره 6692.

  «تنبلی»، محمد سودی، پژوهشکده باقرالعلوم.

  «چطور بی‌خیال تغییر دادن همسرمان شویم؟»، آرزو حسنی، ماهنامه سپیده دانایی، شماره70، مهر 1392.

  «حسادت و ریشه‌های آن از نگاه قرآن (2)»، خلیل منصوری.

  «حل مسأله یا خلق مسأله»؛ نرگس عزیزی کارشناسی ارشد مشاوره، ماهنامه سپیده دانایی، شماره 67، تیرماه 1392، ص 164.

  «خوش‌خلقی و نقش آن در خانواده»، مجید کبورانی.

  «دو اصل اخلاقی شاخص در روابط همسران (حسن معاشرت و پاک‌دامنی همسران)»، علی‌احمد پناهی، مجله پرسمان، سال سوم، شماره سوم، تابستان 1391، ص 73 ـ 94.

  «رابطه بین خودپنداره جنسی و رضایتمندی زناشویی»، دکتر لیلا حیدری نسب؛ سکینه خلیلی.

  «رابطه سبک زندگی با رضایت زناشویی»، سمیه پورمیدانی؛ ابوالقاسم نوری؛ سید عباس شفتی، 1393، فصلنامه خانواده پژوهی، دوره 10، شماره 39، ص 344-331.

  «راهکارهای درمان حسادت از دیدگاه اسلام و روان شناسی»، شهاب الدین ذوالفقاری، بتول نجاریان، زکیه نجاریان.

  «زنانه رفتار کنیم، اما بی‌تحریک لطفاً»، مجله پرسمان، اسفند ماه سال،1390 شماره 110.

  «عفت ورزی»، محافظت از حریم خانواده، مجله پرسمان، فروردین 1386، شماره 55.

  «کنترل کردن؛ آفت زندگی مشترک»، سهیلا آقاجانی، شبکه اطلاع رسانی راه دانا، شبنم همدان، شناسه خبر: 894663.

  «گام های زندگی مشترک»، مجله نامه جامعه، مهر1389، شماره 73.

  «متشکرم همسرم»، سعید بی‌نیاز، سپیده دانایی، شماره 67 (تیرماه 1392)، ص 94-96.

  «مدارا و نقش آن در تحکیم و رشد خانواده»، علی توحیدی نژاد.

  «مدیریت تعادل بین کار و زندگی»، حسین مدنی (رئیس پژوهش‌های موردی منابع انسانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی)، نشریه تدبیر، شماره 168.

  «مرد، زن و مدیریت خانواده»، مجله پیام زن، آبان 1384، شماره 164.

  «مطالعه رابطه عوامل مؤثر بر میزان رضایت از زندگی زناشویی در میان زنان و مردان متأهل شهر تهران»، بیژن زارع؛ هاجر صفیاری جعفرآباد، مطالعات اجتماعی-روانشناختی، سال 13، شماره 1، بهار و تابستان 1394، ص 111-140.

  «مؤمنان و مسئولیت آنان نسبت به خود و خانواده»، آیت الله جوادی آملی، مجله پاسدار اسلام، آبان ماه سال 1392، شماره 383.

  «نقش عفت و حیا در رضایتمندی زن و شوهر»، علی حسین‌زاده، سال اول، شماره دوم، بهار 1389، ص 117 ـ 134.

  «نقش قناعت در بهره مندی از زندگی»، علی حسین‌زاده، نشریه معرفت اخلاقی، سال اول، شماره چهارم، پاییز 1389، ص 115 ـ 135.

  «همدلی و همزبانی از منظر جامعه‌شناسی»، علی معین‌فر.

  «همسران برتر، فرزندآوری و نقش آن در استحکام جایگاه خانواده»، دکتر غلامعلی افروز، مهدی خانبانی.

  «وقتی دروغگویی عادت می شود»، مریم جهانگشته، مجله پیام زن، اردیبهشت سال 1394، شماره278.

  «یک راز مهم زناشویی»، سید مجتبی حورایی، مجله راز، پنج شنبه، 31 فروردین 1391.