- عامل سی و چهارم: توانایی حل مسئله
هنگامی که دو نفر در جایگاه زن و شوهر با هم زندگی می‌کنند، معمولاً به مشکلات و تعارض‌هایی دچار می‌شوند. گاه اختلاف‌هایی به وجود می‌آید یا نیازهایی برآورده نمی‌شود که طبیعی است، در این هنگام همسران نباید از هم خشمگین و ناراضی شوند، بلکه باید برای تعارض‌های پیش رو آماده شوند.
این آمادگی یعنی نه تنها تواناییِ برقراری ارتباط مؤثر داشته باشد، بلکه با انجام راهبرد مشکل‌گشایی به شیوه نظام‌مند آشنا باشند.
در یک خانواده سالم، افراد در برابر مشکلات یکدیگر بی‌اعتنا نیستند، بلکه اهل مشورت هستند و با همدلی در حل مشکلات به یکدیگر کمک می‌کنند، اما نکته قابل‌توجه در حل مشکلات رفتار عاقلانه و ماهرانه با مشکلات است. اگر مشکل را در زندگی مشترک یک مسئله و یک چالش در نظر بگیرید، حل آن می‌تواند یکی از مسائل چالش‌برانگیز باشد. آشنایی با برخی مشکلات شایع در این زمینه می‌تواند به شما این امکان را بدهد مهارت حل مسئله را با کمترین عوارض تمرین کنید.
هدف اصلی آموزش حل مسئله، این است که همسران بیاموزند رویکردی مناسب در برابر مشکلات زناشویی پیش گیرند و هنگام پیدایش اختلاف از راه حل‌هایی معقول و منصفانه استفاده کنند.
زوج‌هایی که نه تنها درباره اختلاف نظرها، بلکه درباره چگونگی بروز ناسازگاری‌هایشان با یکدیگر صحبت می‌کنند، زمان کمتری را به جر و بحث می‌گذرانند و از رابطه خود راضی‌ترند.
گام اول: نگرش درست به مسئله
قدم اول برای حل مسئله یا تصمیم‌گیری درباره موضوعی، داشتن نگرشی درست و منطقی درباره ماجراست، اما این مسئله هرچند در گفتن ساده است، در عمل چندان هم ساده نیست. مسائل خودشان حل نمی‌شوند. تصور اینکه مسائل خودشان با گذشت زمان حل خواهند شد، باعث می‌شود زن و شوهر قدمی برای گفتگو و پیدا کردن راه‌حل برندارند. سدهای ذهنی را جدی بگیرید. زمانی که همسران می‌خواهند درباره موضوعی تصمیم بگیرند، در بسیاری از مواقع این باورهای غیرمنطقی آنهاست که سد راه تصمیم‌گیری درست آنان می‌شود.
گام دوم: تعریف دقیق مسئله
برای یک تعریف درست و دقیق از مسئله لازم است اول از همه حواشی ماجرا را که تا به امروز پیش آمده کنار بگذارید و اصل ماجرا را پیدا کنید. در زمان تصمیم‌گیری نیز لازم است سعی کنید بدون جهت‌گیری اطلاعات لازم خود را پیدا کنید.
دنبال مقصر نباشید. مسائل را خرد کنید. برخی از همسران می‌خواهند همه مسائل را در یک روز و در کوتاه‌ترین زمان ممکن حل کنند. اینکه بگوییم همسر من باید من را در همه مسائل قبول داشته باشد بسیار کلی است و راه رسیدن به آن بسیار نامشخص است، اما اینکه بگوییم همسرم به پیشنهادهای من گوش بدهد، هم مسئله‌ای ساده‌تر است هم احتمال عملی شدن آن بیشتر است.
در حل مسئله جزئیات کار را مشخص کنید. نکته کلیدی در اینجا، شفاف کردن آن چیزی است که باید حل شود. اغلب اوقات مذاکره، بسیاری از ابعاد مسئله را برای شما روشن خواهد کرد. مثلاً: «دوست دارم در تمیز نگه‌داشتن خانه با هم همکاری کنیم» این یک خواسته کلی است برای عملی شدن آن باید به قطعات کوچک‌تر تقسیم شود. در این شیوه، مسئله، یعنی تمیز نگه‌داشتن خانه می‌تواند شامل شستشوی ظرف، جارو کردن، جمع کردن وسایل و مانند آن باشد که می‌توان گام‌به‌گام برای هر یک از آنها راه‌حل ارائه داد و برای انجام آن توافق کرد.
گام سوم: ارائه راه‌حل‌های متعدد
تهیه فهرستی از راه‌حل‌های ممکن یکی از مهم‌ترین قدم‌ها در زمان حل مسئله یا تصمیم‌گیری است. به قول متخصصان لازم است در این مرحله افراد «بارش فکری» انجام دهند و هر آنچه به ذهنشان می‌رسد را در جایی یادداشت کنند و سعی کنند تعداد گزینه‌ها را افزایش دهند.
بدون قضاوت گوش دهید. یکی از مشکلات همسران در زمان تهیه لیست گزینه‌ها، گوش دادن به پیشنهادها همراه با جهت‌گیری است. فراموش نکنید که در این مرحله قرار است همه پیشنهادها صرف‌نظر از مناسب یا نامناسب بودن آنها اجازه طرح داشته باشند، پس بدون قضاوت فقط بگذارید لیست شما کامل‌تر شود. در بارش فکری مهم کمیت راه‌حل‌هاست نه کیفیت آنها. در این مرحله برای راه‌حل‌های ارائه شده هیچ‌گونه محدودیتی قائل نمی‌شویم و قضاوت یا ارزیابی نمی‌کنیم.
گام چهارم: ارزیابی و انتخاب راه‌حل مناسب
بعد از اینکه گزینه‌های مختلف ارائه شد، آنها را بررسی کنید. نکات مثبت و منفی هر یک را یادداشت کنید و بهترین راه‌حل را برگزینید.
ارزیابی پیشنهادها یکی از دشوارترین کارها در تصمیم‌گیری‌های دونفره یا گروهی است. در این مرحله اختلاف‌نظرها می‌تواند خود را با توانی بیش از توان واقعی‌شان نشان دهد و همسران را دچار مسائلی جدید کند.
انصاف را فراموش نکنید. اگر هرکدام از همسران بتوانند هم‌زمان مزایا و معایب هر پیشنهاد را بیان کنند، متوجه خواهند شد این مرحله نه‌تنها اختلافات را افزایش نمی‌دهد، بلکه باعث نزدیک شدن همسران به یکدیگر خواهد شد.
حل مسئله محلی برای تسویه حساب گذشته نیست. در زمان تصمیم‌گیری بعضی همسران می‌خواهند از فرصت استفاده کنند و همه حساب‌های گذشته را با همسرشان صاف کنند! اگر شما نیز دچار چنین وضعیتی شده‌اید، شاید بهتر باشد کار را به صورتی عینی‌تر پیش ببرید. مثلاً به هرکدام از پیشنهادها روی کاغذ و به صورت فردی نمره‌ای بین صفر تا پنج بدهید. سپس درباره نمره ای که داده‌اید با هم به گفتگو بنشینید.
گام پنجم: اجرای راه‌حل و پیگیری
مرحله بعد، طراحی و اجرای راه‌حل است. شاید به نظر بسیاری از افراد رسیدن به توافق برای اجرای یک ایده، سخت‌ترین بخش ماجرا باشد، اما یادتان باشد نداشتن برنامه‌ریزی مناسب برای اجرای آن ایده می‌تواند همه زحمات شما را بر باد دهد.
سنگ‌اندازی نکنید. توافق‌ها را زیر پا نگذارید. فراموش نکنید هر چه بیشتر به قرارهایتان متعهد باشید، شانس تصمیم‌گیری مشترک موفق در دفعات بعد بیشتر خواهد شد.
ارزیابی کردن و به قضاوت نشستن درباره نتیجه کار، یکی دیگر از موقعیت‌هایی است که اگر حواسمان نباشد می‌تواند به منبعی برای اختلاف میان همسران تبدیل شود. سعی کنید به جای پیدا کردن مقصر راه‌حل‌هایی برای برطرف کردن ایراد پیش آمده پیدا کنید.
پیشنهاد جدید برای رفع نقص ارائه دهید. اینکه شما فقط روی اشتباه همسرتان تأکید کنید، شانس همکاری بعدی با او را از دست می‌دهید. در حالی که با یک برنامه‌ریزی جدید می‌توانید هماهنگی‌های جدیدتری را انجام دهید.
موفقیت‌های خود را کوچک نشمارید. هرچند توجه به ایرادات کار خوبی است، اما سعی کنید موفقیت‌های خود را فراموش نکنید و برای آنکه شیرینی آنها زود فراموش نشوند جشن کوچکی ترتیب دهید.[1]
[1]. ر.ک: مقاله: «حل مسئله یا خلق مسئله»، نرگس عزیزی (کارشناسی ارشد مشاوره)، ماهنامه سپیده دانایی، شماره 67، تیرماه 1392، ص 164؛ ده مهارت مهم همسرداری، محبوبه خشکاب-ناهید مسکنی، ص 49-50.
