- عامل سوم: احترام و قدردانی
احترام زن و شوهر به یکدیگر در سلامت روحی، افزایش محبت و تحکیم خانواده تأثیر زیادی دارد. دایره این احترام شامل ارج نهادن به شخصیت طرف مقابل، احترام به عقاید، افکار و سلیقه همدیگر می‌شود و تمام زندگی آنها را تحت تأثیر نیکوی خود قرار خواهد داد.
مرد باید به همسر خود احترام بگذارد، از اهانت، ناسزاگویی، سبک کردن و خرد کردن شخصیت او بپرهیزد. هر گونه انتقادی را با رعایت احترام و ادب مطرح و از فریاد زدن، ابراز خشونت و تحقیر او در نهان و آشکار خودداری کند.
زنی که از همسر خود بی‌احترامی دیده و همواره همسرش به او اهانت می کند، شخصیتش لطمه می‌بیند و نشاط و شکوفایی خود را از دست می‌دهد؛ در نتیجه به تدریج باور می‌کند که نزد همسرش ارزشی ندارد. با چنین روحیه در هم شکسته‌ای نمی‌تواند فرزندان با شخصیتی را پرورش دهد.
امام صادق (ع) در این زمینه می‌فرماید:
«هر کس زن بگیرد باید به او احترام بگذارد. همانا زن هر کدام از شماها دلبر و معشوق شماست؛ بنابراین هر کس زن می‌گیرد نباید او را ضایع کند».[1]
این مسئله از سوی زن نیز باید رعایت شود و با همسرش با احترام رفتار کند.
امام صادق (ع) می‌فرماید:
«بسیار سعادتمند است زنی که به شوهرش احترام گذارد، او را آزار ندهد و همواره از او اطاعت کند».[2]
دلایل بی‌احترامی به زن
اندیشه برتری مرد بر زن
گمان اشتباه برتری مرد بر زن و طفیلی دانستن وجود او، احساس تسلط مرد را بر زن به وجود می‌آورد و موجب تقویت این باور غلط می‌شود که زن موجودی ناقص است. همین مسئله زمینه بی‌احترامی به او را فراهم می‌کند، در حالی که تفاوت‌های میان زن و مرد، لازمه زندگی مشترک آنهاست و دلیلی بر کمبود شخصیت مرد یا زن نیست.
خوی استبدادی
خشونت و ایجاد ترس در همسر، موجب شکسته شدن حرمت و شخصیت زن می‌شود. افراد مستبد و خودرأی، بی‌احترامی به همسر را لازمه تسلط خود بر زندگی می‌دانند. در مقابل، انتظار احترام از سوی همسر خود را دارند و سعی می‌کنند آن را از طریق استبداد و ابراز خشونت به دست آورند، در حالی که نمی‌دانند احترام ظاهری که منشأ آن ترس باشد، هیچ گونه ارزشی ندارد. چنین شوهرانی از بدترین انسان‌ها شمرده می‌شوند.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:
«بدترین مردم در روز قیامت کسانی هستند که برای در امان بودن از شرشان به آنها احترام می گذارند».[3]
توقع کار زیاد
توقع بی‌جایی که بعضی از مردان به انجام تمامی کارهای خانه از همسرشان دارند، عامل دیگر بی‌احترامی به آنهاست. چنین افرادی گمان می‌کنند که کار کردن زن در خانه تنها وظیفه اوست و به خود حق می‌دهند که در این زمینه او را توبیخ و سرزنش کنند، در حالی که زن چنین وظیفه‌ای ندارد و فقط علاقه‌اش به همسر و کارهای خانه‌داری مشوق او در این زمینه است و آنچه در این باره بر عهده مرد است، تقدیر و تشکر است، نه توبیخ و بازخواست.
مصادیق احترام
نیکو صدا زدن؛ همسر خود را با گذاشتن لفظ خانم یا آقا پیش از نامش صدا بزنید. لحن صدا زدن و کلمات محترمانه نشانه‌ای از احترام به همسر است؛
درخواست محترمانه؛ اگر درخواست کمکی از همسرتان بخواهید، آن را با ادبیاتی محترمانه بیان کنید و از لحن تحکم‌آمیز بپرهیزید؛
سلام کردن؛ وقت دیدار همسرتان، با صمیمیت و احترام به او سلام کنید. یکی از اصلی‌ترین پیام‌های سلام، احترام است. وقتی شما به او سلام می‌کنید و در سلام هم پیش‌دستی می‌کنید، به او می‌گویید که برای تو احترام قائل هستم.
استقبال و بدرقه؛ هنگام بیرون رفتن همسرتان از منزل، او را بدرقه کنید و در بازگشت او به خانه، به استقبالش بروید. با این کار به شخصیت او احترام بگذارید.
گوش دادن؛ هنگامی که همسرتان با شما صحبت می‌کند به حرف‌های او توجه کنید و برای سخنانش ارزش قائل شوید.
احترام به خانواده همسر؛ هر فردی در برابر خانواده خود حساس است. به همین دلیل نوع رفتار شما با خانواده همسرتان تأثیر مستقیم در رابطه شما دارد. احترام به خانواده همسر، احترام به خود همسر است. البته احترام به آنها به معنای اجازه دادن برای دخالت در زندگی نیست.
سپاس‌گزاری و قدرشناسی
سپاس‌گزاری و قدردانی از همسر نوعی احترام محسوب می‌شود. این عامل علاوه بر آنکه زمینه سازگاری همسران را فراهم می‌کند، سبب ایجاد آرامش -که همان هدف والای ازدواج است- می‌شود.
سپاس‌گزاری که به ظاهر کاری ساده به نظر می‌رسد، اثر شگفت‌انگیزی در تحکیم پیوند میان همسران دارد. زن یا مرد هر کدام باید خوبی‌ها و خدمت‌های همسر را به زبان آورد و از او تشکر کند؛ زیرا به دنبال تقدیر از همسر، او به این باور می‌رسد که همسری قدرشناس و فضایل اخلاقی دارد و این خود به تقویت محبت می‌انجامد. حتی سپاس‌گزاری از همسر ناراضی نیز باعث رفع کدورت می‌شود.
سپاس‌گزاری می‌تواند زبانی یا رفتاری باشد. زنی که بار مشکلات داخل خانه را بر دوش می‌کشد و آن را با شوق رضایت‌مندی شوهر تحمل می‌کند، نیازمند یک لبخند تشکرآمیز شوهر است؛ مرد نیز برای اداره هر چه بهتر زندگی و آسایش خانواده‌اش در سرما و گرما تلاش می‌کند. هر چند، آن را یک وظیفه تلقی می‌کند، اما شایسته است که از زحمات او قدردانی شود. تشکر زن و شوهر از یکدیگر، خستگی و رنج را کاهش می‌دهد.
وقتی مرد در رفتارش به اندیشه‌ها و احساسات همسرش توجه می‌کند، زن کاملاً مطمئن می‌شود که شوهرش برای او احترام قائل است و وقتی زن حس کند که شوهرش به او احترام می گذارد، به راحتی از همسرش تقدیر می‌کند و با این کار یکی از نیازهای اساسی او را برآورده می‌کند.
آثار و فواید سپاس‌گزاری
قدرشناسی، هم رابطه بین همسران را بهتر می‌کند و هم سلامت روانشان را بالا می‌برد. نگویید «یک تشکر خشک و خالی به چه دردی می‌خورد»، یا «هر کس باید وظیفه خودش را انجام دهد و نباید از دیگران توقع قدردانی داشت». این جمله‌های غلط متأسفانه آن قدر فراگیرند که بسیاری از ما باورشان کرده‌ایم. اما قدرشناسی فواید بسیاری دارد:
رابطه با همسر را مثبت می‌کند.
در اطرافیان‌تان کسانی بیشتر راغب‌اند با شما دوستی کنند که بدانند شما علاوه بر اینکه بدی‌هایشان را می‌دانید، لطف‌هایشان را هم به یاد دارید. همه افراد انسان‌های قدرشناس را بیشتر دوست دارند. مخصوصاً اگر این فرد همسرتان باشد. یعنی کسی که می‌خواهید یک عمر با او زندگی کنید. بخش زیادی از رضایت زندگی به همین رابطه مثبت بر می‌گردد.
رضایت از زندگی را بالا می‌برد.
افراد قدرشناس، انسان‌های راضی‌تری هستند، از زندگی خودشان بیشتر لذت می‌برند و خوبی‌های همسرشان را بیشتر می‌بینند و درک می‌کنند. این رضایت از زندگی به دنبال خود خوشبختی می‌آورد.
افسردگی را کم می‌کند.
تا وقتی که ما خود را گیرنده مطلق تصور کنیم و توقع داشته باشیم همه چیز و از جمله محبت را دو دستی به ما تقدیم کنند، کم‌کم دچار افسردگی می‌شویم. انسان‌های قدرشناس به این دلیل دچار افسردگی نمی‌شوند که حس قدردانی شان با حس خودخواهی مقابله می‌کند.
خشم و حسادت را کمرنگ می‌کند.
نرسیدن به هدف و ناکامی می‌تواند انسان را دچار خشم و حسادت کند. انسان قدرشناس معمولاً خود را ناکام نمی‌داند؛ بنابراین کمتر دچار حسادت و خشم می‌شود.
در منابع دینی نیز آثار فراوانی برای قدردانی ذکر شده است. از جمله بقای نعمت و افزایش آن.[4]
[1]. بحار الانوار، ج100، ص224.
[2]. مستدرک الوسائل، ج14، ص247.
[3]. بحارالانوار، ج75، ص283.
[4]. وسائل الشیعة، ج15، ص 315 و غرر الحكم و درر الكلم، ص 154؛ رک: مقاله: «متشکرم همسرم»، سعید بی‌نیاز، سپیده دانایی، شماره 67 (تیرماه 1392)، ص 94-96.
